Η Ασιατική σφήκα (Vespa velutina) είναι ένα αρπακτικό έντομο εισβολέας που κατάγεται από την Ασία. Υπάρχουν δεκάδες γνωστά υποείδη της Ασιατικής σφήκας. Ενώ τυπικά όλες οι σφήκες είναι αρπακτικά του είδους των εντόμων, η Ασιατική σφήκα αντιμετωπίζεται ως σημαντικό πρόβλημα για τους μελισσοκόμους εξαιτίας της επιθετικής και αποτελεσματικής θήρευσης των πληθυσμών των Ευρωπαϊκών και των άγριων μελισσών.
Οι Ασιατικές σφήκες έχουν έναν άμεσο αντίκτυπο στις αποικίες μελισσών, σκοτώνοντας μέλισσες και γόνους για να ταΐσουν τις δικές τους προνύμφες γόνων. Οι Ασιατικές σφήκες έχουν επίσης έναν έμμεσο αντίκτυπο στην υγεία της κυψέλης, κάνοντας τις μέλισσες να ξοδεύουν χρόνο και ενέργεια για να οργανώνουν άμυνα στη συνεχή απειλή επίθεσης και γι αυτό αναστέλλουν τις δραστηριότητες αναζήτησης τροφής. Αυτό με τη σειρά του μειώνει την παραγωγικότητα της αποικίας των μελισσών, που δεν οδηγεί μόνο σε μειωμένα αποθέματα μελιού και γύρης, αλλά και θέτει σε κίνδυνο τους αναπτυσσόμενους γόνους και την ικανότητα της κυψέλης να παρέχει αποτελεσματικές υπηρεσίες επικονίασης.
ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ
Ο βιολογικός κύκλος της Ασιατικής σφήκας είναι ετήσιος. Οι γόνιμες θηλυκές Ασιατικές σφήκες διεγείρονται να γεννήσουν από τις θερμότερες θερμοκρασίες την άνοιξη. Η γόνιμη θηλυκή θα αρχίσει να χτίζει μια μικρή σχεδόν σχηματισμένη φωλιά μέσα στην οποία θα γεννήσει τους νέους της γόνους. Μία μόνο βασίλισσα θα παράγει μία μόνο φωλιά σε όλο τον κύκλο της ζωής της.
Όπως άλλα είδη κοινωνικών εντόμων, οι εργάτριες της Ασιατικής σφήκας που παράγονται από τη βασίλισσα, είναι στείρα και ζουν ανάμεσα σε 30-55 μέρες ανάλογα τη θερμοκρασία. Οι εργάτριες αναζητούν τροφή για να ταΐσουν τη βασίλισσα και τους γόνους που αναπτύσσονται και επίσης συνεχίζουν να χτίζουν και να επεκτείνουν τη φωλιά. Ανάλογα με τις τοπικές συνθήκες, μια φωλιά σφήκας γύρω στα 90cm μπορεί να φιλοξενήσει περίπου 500-1500 σφήκες.
Προς το τέλος του καλοκαιριού και μέσα στο φθινόπωρο, αναπαραγόμενα θηλυκά και αρσενικά αναδύονται από τη φωλιά για να ζευγαρώσουν. Οι εργάτριες της Ασιατική σφήκας που παραμένουν στη φωλιά θα πεθάνουν στις ψυχρότερες θερμοκρασίες και η φωλιά θα εγκαταλειφθεί. Οι Ασιατικές σφήκες δεν ξαναχρησιμοποιούν την εγκαταλειμμένη φωλιά. Οι γονιμοποιημένοι θηλυκοί απόγονοι Ασιατικής σφήκας, θα ξεχειμωνιάσουν σε μονωμένες και κρυμμένες κοιλότητες (όπως κάτω από φλοιούς ή μέσα σε μικρές κουφάλες δέντρων), μόνες ή σε μικρές ομάδες, πριν αναδυθούν για να εγκαταστήσουν μια να φωλιά την άνοιξη.
ΕΜΦΑΝΙΣΗ
Ενήλικη
Η Ασιατική σφήκα έχει μια πολύ ξεχωριστή εμφάνιση. Οι βασίλισσες Ασιατικές σφήκες έχουν περίπου 35mm μήκος και εργάτριες/ αναζητητές τροφής έχουν περίπου 25mm μήκος. Το σώμα της Ασιατικής σφήκας είναι ένα βελούδινο μαύρο/σκούρο καφέ με κάθε κοιλιακό τμήμα, οριοθετημένο με μια λεπτή κίτρινη ταινία. Μόνο το τέταρτο κοιλιακό τμήμα είναι εντελώς κίτρινο- πορτοκαλί. Τα πόδια είναι ιδιαίτερα καφέ με κίτρινες άκρες και το κεφάλι είναι μαύρο με πορτοκαλί- κίτρινο πρόσωπο.
Φωλιά
Η φωλιά της Ασιατικής σφήκας είναι επίσης πολύ ιδιαίτερη στην εμφάνιση, ενώ είναι τυπικά κρυμμένη από την κοινή θέα. Μπορεί να γίνουν μεγάλες φωλιές, χτισμένες ψηλά γύρω από κλαδιά δέντρων ή ανθρώπινες κατασκευές. Κάποιες φωλιές έχουν επίσης παρατηρηθεί επίσης πολύ κοντά στο έδαφος. Στη Γαλλία και την επακόλουθη εξάπλωσή της στην Ευρώπη, έχει παρατηρηθεί να προτιμούν βελανιδιές, λεύκες και ακακίες αλλά αποφεύγουν τα κωνοφόρα. Πάντως, μπορεί επίσης να βρεθούν σε γκαράζ, υπόστεγα, ή λιγότερο συχνά σε τρύπες σε τοίχους ή στο έδαφος. Η φωλιά είναι σφαιρική στο σχήμα και στα μετέπειτα στάδια κατασκευής (προς το τέλος του καλοκαιριού και μέσα στο φθινόπωρο) μπορούν να φτάσουν ανάμεσα στα 60-90cm σε ύψος και τα 40-70cm σε διάμετρο.
Η φωλιά έχει ένα εξωτερικό κέλυφος φτιαγμένο από 5-6 στρώσεις υλικού σαν παπιέ μασέ, το οποίο είναι μπεζ ή καφέ χρώματος. Κάθε στρώση έχει πάχος περίπου 45mm και οι στρώσεις είναι διαχωρισμένες από ένα κενό 5-10mm. Η φωλιά έχει μία μόνο τρύπα εισόδου περίπου 15mm σε διάμετρο, η οποία προστατεύεται από μια τέντα. Μέσα στη φωλιά υπάρχουν συνήθως 6-7 στρώσεις κελιών που περιέχουν τη γονοφωλιά. Κάθε στρώση κελιού χωρίζεται από ένα χώρο 10-12mm και κάθεται περίπου 15mm μέσα από το εξωτερικό κέλυφος που τις περιβάλλει. Τα κελιά είναι περίπου 8.5mm σε διάμετρο και περίπου 26-29mm σε βάθος.
ΑΝΙΧΝΕΥΣΗ
Υπάρχουν αρκετοί τρόποι εντοπισμού της παρουσίας Ασιατικής σφήκας γύρω από τις αποικίες. Οι Ασιατικές σφήκες που αναζητούν τροφή, τυπικά εμφανίζονται κατά τη διάρκεια της ημέρας, σταματώντας όλες τις δραστηριότητες το σούρουπο και είναι πιο δραστήριες από την άνοιξη μέχρι το φθινόπωρο (η ακριβής χρονική διάρκεια καθορίζεται πρωτίστως από το κλίμα).
Μπορούμε να τις δούμε να φτερουγίζουν ή να πλανώνται έξω από αποικίες μελισσών, σκοτώνοντας μέλισσες που αναζητούν τροφή και επιστρέφουν στην κυψέλη με ένα φορτίο γύρης και νέκταρ, ή μέλισσες φύλακες που επιχειρούν να υπερασπίσουν την κυψέλη από επίθεση. Οι σφήκες πιέζουν τις μέλισσες να πέσουν στο έδαφος πριν τις παραλύσουν. Η Ασιατική σφήκα θα προχωρήσει τότε στον αποκεφαλισμό της μέλισσας, θα αφαιρέσει τα πόδια και τα φτερά της και θα μετατρέψει το σώμα σε μια συμπιεσμένη μπάλα προς μεταφορά.
Υπάρχουν επίσης αναφορές ότι η θήρευση φτάνει μέχρι την εισβολή στην αποικία των μελισσών και την κλοπή γόνων. Όταν αυτό συμβεί, φαίνεται ότι η Ασιατική σφήκα επιτίθεται σε όλες τις μέλισσες φύλακες μία προς μία, προτού κλέψει τη γονοφωλιά. Μια Ασιατική σφήκα θα καταναλώσει ένα μέρος μόνο του θηράματος που αιχμαλωτίζει. Το υπόλοιπο το πηγαίνει πίσω στη φωλιά για να ταΐσει τις προνύμφες Ασιατικής σφήκας που αναπτύσσονται.
Στις γηγενείς περιοχές της στην Ασία, η Ασιατική σφήκα έχει αναφερθεί να καταστρέφει μέχρι και 30% μιας αποικίας Ασιατικών μελισσών. Αναφορές από τη Γαλλία υποδεικνύουν ότι σε κάποιες περιοχές όπου υπάρχουν πολλές Ασιατικές μέλισσες, όπως στη νότια Γαλλία που υπάρχει μια μακρά και θερμή θερινή περίοδος, έχουν συμβεί ολοσχερείς απώλειες κυψελών. Οι μελισσοκόμοι στη Γαλλία έχουν παρατηρήσει ότι κυψέλες Ευρωπαϊκών μελισσών έχουν χαθεί εντελώς και ότι η Ασιατική σφήκα συνήθως επιτίθεται στις κυψέλες που είναι γενικά πολύ αδύναμες, έχουν χαμηλό αριθμό αναζητητών τροφής και σε κάποιες περιπτώσεις δεν έχουν βασίλισσες.
Επιπλέον των επιθέσεων στους πληθυσμούς της μέλισσας, η Ασιατική σφήκα θα μπορούσε επίσης να διαταράξει τη γηγενή βιοποικιλότητα θηρεύοντας άλλα γηγενή κοινωνικά είδη σφήκας και εντόμων, όπως και γρύλλους, πεταλούδες, μύγες, κάμπιες και αράχνες. Είναι επίσης γνωστό ότι καταναλώνουν ώριμα φρούτα και λουλούδια προς το τέλος του καλοκαιριού. Γενικά δεν είναι επιθετικές με τους ανθρώπους, εκτός και αν ενοχληθεί η φωλιά τους. Σε αυτές τις συνθήκες, μπορούν να βγάλουν ένα οδυνηρό κεντρί , όπως άλλα είδη σφηκών.
Οι φωλιές της Ασιατικής σφήκας μπορεί να βρεθούν ψηλά στα δέντρα, αν και τυπικά θα κρυφτούν από τη θέα μέχρι το φθινόπωρο όταν οι φωλιές είναι στο μεγαλύτερό τους μέγεθος και κάποια είδη δέντρων χάνουν τα φύλλα τους. Στα δέντρα, οι φωλιές είναι μεγάλες, καφέ, σφαιρικές μπάλες χτισμένες γύρω από κλαδιά. Πάντως οι φωλιές μπορεί επίσης να βρεθούν σε γκαράζ, υπόστεγα, κάτω από καταστρώματα ή μέσα σε τρύπες, ή λιγότερο συχνά μέσα σε τρύπες μέσα σε τοίχους ή μέσα στο έδαφος. Οι φωλιές τυπικά βρίσκονται κοντά σε κυψέλες μελισσών. Κατά τη διάρκεια του χειμώνα, όποιες μικρές, καλά μεμονωμένες περιοχές (φυσικές ή τεχνητές), μπορούν να ελεγχθούν για την παρουσία γόνιμων βασιλισσών σε χειμερία νάρκη. Η τοποθέτηση παγίδων τοποθετημένων γύρω από τις κυψέλες, μπορεί να βοηθήσει στον εντοπισμό Ασιατικής σφήκας γύρω από τα μελίσσια και στην προστασία των κυψελών από συνεχείς επιθέσεις. Παγίδες διατίθενται εμπορικά, αλλά είναι επίσης εφικτό να φτιάξετε χειροποίητες παγίδες.
ΜΕΤΑΔΟΣΗ
Οι Ασιατικές σφήκες είναι πολύ δυνατές στην πτήση και γι αυτό ιδιαίτερα κινητικές. Στη Γαλλία η Ασιατική σφήκα έχει εξαπλωθεί σε ένα βαθμό περίπου 100km το χρόνο. Η Ασιατική σφήκα έχει εξαπλωθεί τυχαία διεθνώς από την Ασία σε εμπορεύματα πλοίων όπου οι φωλιές ή οι γόνιμες βασίλισσες μπορεί να βρεθούν σε φορτία κοντέινερ, ανεπεξέργαστη ξυλεία, στο χώμα εισαγόμενων φυτών σε γλάστρες, κομμένα λουλούδια ή φρούτα. Είναι επίσης δυνατό η Ασιατική σφήκα να παρασυρθεί από τον αέρα ανάμεσα σε κοντινές γειτονικές χώρες.
Κατανομή
Η Ασιατική σφήκα είναι γηγενής της Ασίας και υπάρχει από το Αφγανιστάν σε όλη την Ινδία, το Πακιστάν και μέσα στην ανατολική Κίνα, όπως και στο Ινδονησιακό αρχιπέλαγος. Τα υποείδος Ασιατικής σφήκας Vespa velutina nigrithorax , μπήκε κατά λάθος στη νοτιοδυτική Γαλλία, σε αποστολές πλοίου με κεραμικά από την Κίνα το 2005. Από τότε έχει ευρέως εγκατασταθεί στη νοτιοδυτική Γαλλία, όπως και σε κάποιες περιοχές της Ισπανίας και του Βελγίου.
Το 2003, η Ασιατική σφήκα έφτασε στη νότια Κορέα και εγκαταστάθηκε γρήγορα, εξαπλώθηκε σε μια συχνότητα περίπου 20 km το χρόνο. Από τη τυχαία εισαγωγή αυτού του εντόμου, η Ασιατική σφήκα έγινε το πιο άφθονο είδος σφήκας στη νότια Κορέα, εκτοπίζοντας πολλά γηγενή είδη Vespa που έχουν παρόμοια βιολογία δημιουργίας φωλιάς.
Η ραγδαία εξάπλωση της Ασιατικής σφήκας σε ολόκληρες αυτές τις χώρες, δείχνει ότι αυτό είναι ένα εκπληκτικά επιθετικό και επιδρομικό έντομο και ότι θα γίνει ένα μεγάλο πρόβλημα καθώς περισσότεροι άνθρωποι και μελισσσοκόμοι έρχονται σε επαφή με αυτό.
ΠΑΡΟΜΟΙΑ ΠΑΡΑΣΙΤΑ
Υπάρχει μια ποικιλία εξωτικών Ασιατικών και Ευρωπαϊκών αρπακτικών ειδών μεγάλων σφηκών και σφηκών που είναι παρόμοια στην εμφάνιση με την Ασιατική σφήκα που θα μπορούσαν να σκοτώσουν και να αποδυναμώσουν τις αποικίες των μελισσών. Κάποια από αυτά τα είδη περιλαμβάνουν:
- Ασιατική σφήκα γίγαντας (Vespa mandarinia)
- Ανατολική σφήκα (Vespa orientalis)
- Ευρωπαϊκή σφήκα (Vespa crabro)
- Σφήκα με λιγότερες λωρίδες (Vespa affinis)
- Ιαπωνική σφήκα (Vespa analis)
- Σφήκα μαύρη ασπίδα (Vespa bicolor)
VIDEO
Τα βίντεο αυτά έχουν δημιουργηθεί για να βοηθήσουν στην παροχή πληροφοριών σχετικά με τον κύκλο ζωής , τη βιολογία, την ταυτοποίηση και τις πιθανές επιλογές διαχείρισης της Ασιατικής σφήκας .Θα πρέπει να γνωρίζετε ότι ορισμένα από αυτά τα βίντεο έχουν παραχθεί στο εξωτερικό, καθώς οι συστάσεις θεραπείας που παρουσιάζουν μπορεί να διαφέρουν από εκείνες στην Ελλάδα