Η Νοσεμίαση είναι μια νόσος που προκαλείται από δύο είδη παρασίτων τα Nosema ceranae και Nosema apis (τα οποία ανήκουν σε ένα είδος μυκήτων που σχηματίζουν σπόρια ).
Το Nosema apis πιστεύεται ότι έχει τις ρίζες του στην Ισπανία και Γαλλία , ενώ ή Ν.cerana είναι μια εξέλιξη ενός παρασίτου των ασιατικών μελισσών, και έχει αρχίσει να επηρεάζει σχετικά πρόσφατα και τις ευρωπαϊκές μέλισσες. Το Ν.ceranae φαίνεται να είναι ποιο επιζήμιο από το Ν.apis επειδή επηρεάζει περισσότερα κύτταρα μέσω του εντέρου και οι μολυσμένες μέλισσες πεθαίνουν ταχύτερα από ότι με το Ν.apis.
Η μόλυνση των ενηλίκων μελισσών σε νεαρή ηλικία μπορεί να προκαλέσει στη μέλισσα δυσκολία στη πέψη των τροφών και για το υπόλοιπο της ζωής της . Οι μέλισσες που έχουν προσβληθεί από την ασθένεια παράγουν λιγότερο βασιλικό πολτό και γενικά λιγότερη τροφή και συχνά παρακάμπτεται ακόμα και η εκτροφή του γόνου ή αυτός δεν τρέφεται σωστά, ενώ ή βασίλισσα λόγω της λιγότερης πρόσληψης τροφής περιορίζει την ωοτοκία της και συχνά αντικαθίσταται. Η μολυσμένη μέλισσα έχει μια ποιο σύντομη ενήλικη ζωή .
Όταν μολυνθεί ή βασίλισσα επίσης έχει μειωμένη διάρκεια ζωής αλλά και σταματάει να γεννάει αυγά. Οι επιπτώσεις αυτές προκαλούν την μείωση του πληθυσμού της αποικίας ή οποία μπορεί τελικά να οδηγήσει στην κατάρρευση του μελισσιού.
ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ
Και τα δύο είδη νοσεμίασης μολύνουν εργάτριες μέλισσες, κηφήνες και βασίλισσα. Οι μύκητες nosemia παράγουν σπόρια τα οποία προσλαμβάνουν οι ενήλικες μέλισσες από την τροφή ή το μολυσμένο νερό. Μια ποσότητα αυτών των σπορίων μπορεί να προκαλέσει μόλυνση, και από τη στιγμή που ή ασθένεια αναπτυχθεί πλήρως σε μια ενήλικη μέλισσα ο αριθμός τους μπορεί να φτάσει τα 30-50 εκατομμύρια σπόρια στο έντερο της μέλισσας.
Ο κύκλος ζωής των δύο ειδών νοσεμίασης είναι παρόμοιος και αποτελείται από τα ακόλουθα.
Η μόλυνση ξεκινάει όταν μια μέλισσα καταπιεί σπόρια νοσεμίασης , τα οποία στη συνέχεια <<φυτρώνουν>> μέσα στο μέσο έντερο της μέλισσας. Ο μύκητας εισέρχεται στα κύτταρα του εντέρου και αρχίζει να απορροφά τα θρεπτικά συστατικά. Αυτό αναγκάζει το κύτταρο να υποστεί ζημιές και η μέλισσα γίνεται πιο επιρρεπής σε δευτερογενείς λοιμώξεις.
Ο μύκητας αναπτύσσεται και πολλαπλασιάζεται μολύνοντας περισσότερα κύτταρα στο έντερο και παράγει σπόρια. Πολλά εκατομμύρια σπόρια μπορούν να παραχθούν σε μια εργάτρια μέλισσα . Τα σπόρια είτε εγκαθίστανται μέσα στο έντερο της μέλισσας, μολύνοντας νέα κύτταρα, είτε μέσα στο πεπτικό σύστημα της μέλισσας.
Τα κόπρανα των μελισσών περιέχουν σπόρια νοσεμίασης και μπορούν να μολύνουν τα τρόφιμα και το νερό, (όπου στη συνέχεια μπορούν να καταποθούν από άλλες μέλισσες.) Τα σπόρια μπορεί επίσης να εξαπλωθούν σε μη μολυσμένες μέλισσες καθώς ο μελισσοκόμος καθαρίζει τα μολυσμένα πλαίσια.
Συμπτώματα
Και τα δυο είδη νοσεμίασης επηρεάζουν το πεπτικό σύστημα της μέλισσας προκαλώντας μια σειρά από συμπτώματα , τα οποία είναι περισσότερο εμφανή όταν ή διατροφή της μέλισσας είναι φτωχή και οι καιρικές συνθήκες είναι ιδιαίτερα ψυχρές και υγρές. Ωστόσο δεν υπάρχουν σαφή διαγνωστικά συμπτώματα για τη νοσεμίαση , αλλά υπάρχει ένας αριθμός συμπτωμάτων που σχετίζονται με την ασθένεια. Όμως αυτά τα συμπτώματα στην αποικία θα μπορούσαν εύκολα να συνδέονται και με αλλά παράσιτα ή άλλους παράγοντες όπως ή έλλειψη γύρης ή νέκταρ. Για αυτό η εργαστηριακή εξέταση των ενηλίκων μελισσών είναι ο μόνος σίγουρος τρόπος για την διάγνωση της νοσεμίασης.
Apis nosema
Ένα κοινό σύμπτωμα της λοίμωξης από nosema apis είναι ή δυσεντερία ( περιττώματα στα πλαίσια και στο εξωτερικό της κυψέλης). Η δυσεντερία στην πραγματικότητα δεν προκαλείται από το μύκητα , αλλά οι μολυσμένες μέλισσες που έχουν μολυνθεί από τον μύκητα είναι ποιο επιρρεπείς σε άλλες δευτερογενείς λοιμώξεις οι οποίες στη συνέχεια προκαλούν τη δυσεντερία.
Η λοίμωξη από τον Ν.apis συνδέεται επίσης με την παρουσία μελισσών ( έξω από την είσοδο της κυψέλης ) να σέρνονται στο έδαφος, να μην μπορούν να πετάξουν, και τα φτερά τους να είναι ανοιγμένα. Μερικές μέλισσες έχουν διογκωμένες κοιλιές και σε σοβαρές περιπτώσεις οι μέλισσες τρέμουν.
Οι εργάτριες μέλισσες που έχουν μολυνθεί σε νεαρή ηλικία δεν μπορούν να προσφέρουν αρκετή τροφή στη βασίλισσα και σε συνδυασμό με την μειωμένη ωοτοκία της βασίλισσας προκαλείται μείωση της παραγωγής του γόνου με συνέπεια την μειωμένη αντοχή της αποικίας και απώλειες σε βαρύ χειμώνα.
Οι λοιμώξεις από τον Ν.apis είναι συνήθως πιο αυξημένες το φθινόπωρο και νωρίς την άνοιξη. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι μέλισσες δεν κάνουν συχνές πτήσεις καθαρισμού καθώς η θερμοκρασία δεν είναι κανονική. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα τη μόλυνση μέσα και γύρω από την κυψέλη . Καθώς η θερμοκρασία αυξάνεται οι μέλισσες μπορούν να κάνουν τακτικές πτήσεις καθαρισμού προκαλώντας τη πτώση των επιπέδων μόλυνσης στο εσωτερικό της αποικίας και η ασθένεια να γίνει μη ανιχνεύσιμη. Τα συμπτώματα κατά πάσα πιθανότητα θα επιστρέψουν όταν οι συνθήκες ευνοούν και πάλι τη ασθένεια. Οι καλές πρακτικές διαχείρισης (όπως ή διατήρηση των κυψελών σε μια ηλιόλουστη θέση κατά τη διάρκεια των περιόδων του φθινοπώρου , του χειμώνα και της άνοιξης που να επιτρέπει τακτικές πτήσεις καθαρισμού) μπορούν να μειώσουν την ανάπτυξη της νόσου σε τέτοια επίπεδα που να μην είναι επιζήμια για την αποικία.
Nosema ceranae
Σε αντίθεση με την Ν.apis, η Ν. ceranae είναι παρούσα όλες τις εποχές του χρόνου και οι απώλειες του πληθυσμού μπορούν να συμβούν οποιαδήποτε στιγμή του έτους. Η ασθένεια που προκαλεί έχει συνήθως ως αποτέλεσμα την αργή πτώση του ενήλικου πληθυσμού το καλοκαίρι και τη γρήγορη απώλεια τον χειμώνα. Πολλές νεκρές μέλισσες θα εμφανιστούν γύρω από την είσοδο της κυψέλης , αλλά ή τελική διαπίστωση του αιτίου γίνετε με την εργαστηριακή μελέτη ενός δείγματος από νεκρές μέλισσες.
ΔΙΑΓΝΩΣΗ
Δυστυχώς, δεν υπάρχουν αξιόπιστα διαγνωστικά συμπτώματα που σχετίζονται με την παρουσία νοσεμίασης, ακόμα και μερικά από τα γενικά συμπτώματα θα μπορούσαν εύκολα να συγχέονται με άλλους παράγοντες που πειράζουν τις αποικίες των μελισσών, όπως ή έλλειψη γύρης ή νέκταρ, ακατάλληλη χρήση φυτοφαρμάκων ή αλλά παράσιτα και ασθένειες.
Παρά το γεγονός αυτό ,οι μελισσοκόμοι θα πρέπει να εξοικειωθούν με μερικά από τα συμπτώματα που αναφέρονται παρακάτω και πάντα θα πρέπει να γνωρίζουν ότι ακόμα και σε καλή υγεία να είναι οι κυψέλες τους αν υπάρχουν κάποια από αυτά τα συμπτώματα μπορεί να έχει επηρεαστεί η αποικία από τη νόσο της νοσεμίασης.
Οι μελισσοκόμοι θα πρέπει να ψάξουν για συμπτώματα όπως:
- Μείωση του πληθυσμού
- Φτωχή παραγωγή μελιού
- Μειωμένη παραγωγή γόνου
- Κακή επιβίωση κατά τη διάρκεια του χειμώνα
- Δυσεντερία γύρω και μέσα από την είσοδο της κυψέλης
Εργάτριες μέλισσες να σέρνονται γύρω από την κυψέλη με πρησμένη κοιλιά.
Εάν παρατηρηθούν αυτά τα συμπτώματα η αιτία θα μπορούσε να είναι η νοσεμίαση. Η μικροσκοπική εξέταση είναι ο μόνος ακριβής τρόπος για να διαγνωστεί ή ασθένεια.
Επειδή η νοσεμίαση είναι αόρατη με γυμνό μάτι αλλά και το γεγονός ότι προκαλεί γενικά και ασαφή συμπτώματα, αναφέρεται αυτή και ως <<σιωπηλός δολοφόνος >>των μελισσών. Για το λόγο αυτό και ως προληπτικό μέτρο ασφάλειας οι μελισσοκόμοι πρέπει να στέλνουν δείγματα μελισσών την άνοιξη για να παρακολουθούν τα επίπεδα φορτίου νοσεμίασης στο μελισσοκομικό τους κεφάλαιο. Αυτό θα εξασφαλίσει στον μελισσοκόμο ότι θα γνωρίζει τυχόν προβλήματα που ενδέχεται να αντιμετωπίσει στο μέλλον από την ασθένεια αυτή.
Εάν παρατηρηθούν αυτά τα συμπτώματα η αιτία θα μπορούσε να είναι Νοσεμίαση. Η μικροσκοπική εξέταση είναι ο μόνος ακριβής τρόπος για να διαγνώσει την ασθένεια.
ΜΕΤΑΔΟΣΗ
Διάδοση
Το πρωτόζωο Nosema παράγει σπόρια και αφού περάσουν στο εσωτερικό του μέσου-εντέρου της μέλισσας, με τη βοήθεια των γαστρικών υγρών βλαστάνουν. Τα σπόρια μπορούν να εισέλθουν σε μια κυψέλη είτε φυσικά είτε με τη βοήθεια των ανθρώπων.
Φυσική εξάπλωση
Οι Κυψέλες που έχουν μολυνθεί σε μεγάλο βαθμό αποδυναμώνονται και , σε σοβαρές περιπτώσεις, μπορεί να καταρρεύσουν εντελώς. Αυτό τους κάνει εύκολο στόχο για λεηλασίες. Η διασπορά των σπορίων μέσα στην κυψέλη γίνεται μέσω της ΤΡΟΦΑΛΛΑΞΗΣ, καθώς και κατά τον καθαρισμό της κυψέλης από σκουπίδια, κομματάκια κεριού και συσσωματώματα γύρης που περιέχουν. Οι μέλισσες μπορούν επίσης να μεταδώσουν την ασθένεια μεταξύ των κυψελών. Εάν το νερό και οι πηγές τροφής μολυνθούν με κόπρανα που περιέχουν Nosema σπόρια τότε κάθε μια μέλισσα που χρησιμοποιεί αυτή την πηγή τροφής ή νερού μπορεί να μολυνθεί και να φέρει την ασθένεια πίσω στην αποικία της.
Εξάπλωση μέσω ανθρώπου
Οι μελισσοκόμοι μπορεί κατά λάθος να διασπείρουν τα σπόρια του Nosema μετακινώντας τις κηρήθρες από μια μολυσμένη αποικία σε μια μη μολυσμένη αποικία. Τα σπόρια μπορούν επίσης να εξαπλωθούν με τα εργαλεία μεταξύ της κυψέλης και των μελισσιών . Η διατήρηση της ορθής υγιεινής και ο έλεγχος της υγείας των κυψελών τακτικά μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο της κατά λάθος εξάπλωσης της ασθένειας μεταξύ των κυψελών.
Εξάπλωση εντός των αποικιών
Σε μια αποικία η ασθένεια μπορεί να εξαπλωθεί γρήγορα μεταξύ των μελισσών, ειδικά κατά τη διάρκεια ψυχρότερων καιρικών συνθηκών, όταν οι μέλισσες δεν μπορούν να κάνουν πτήσεις για καθαρισμό της κυψέλης και αναγκάζονται να αφοδεύουν μέσα στην κυψέλη, προκαλώντας συνθήκες εξάπλωσης της ασθένειας μέσα στην κυψέλη.
Η Nosema apis μεταδίδεται όταν τα σπόρια που έχουν περάσει μέσω του πεπτικού συστήματος μιας μολυσμένης μέλισσας προσλαμβάνονται από μια υγιή ενήλικη μέλισσα. Οι σπόροι μπορούν να μολύνουν τις πηγές νερού, τις πηγές τροφίμων ή να μεταφερθούν από μέλισσες με τον καθαρισμού της κυψέλης.
H Nosema ceranae εξαπλώνεται με τον ίδιο τρόπο όπως και η N. apis . Υπάρχουν επίσης κάποια στοιχεία που δείχνουν ότι η N. ceranae έχει άμεση σχέση με το σύνδρομο κατάρρευσης των μελισσών είτε ως μεμονωμένος παράγοντας, είτε συνεργιστικά με άλλους, αλλά αυτό ακόμη μένει να αποδειχθεί με βεβαιότητα.
ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ
Ο πιο αποτελεσματικός έλεγχος της νόσου στηρίζεται στη διατήρηση ισχυρών αποικιών και λήψεως προληπτικών μέτρων για να μειωθεί η συσσώρευση της νόσου.
Οι καλές πρακτικές διαχείρισης όπως η εξασφάλιση κατάλληλης διατροφής, εξασφάλιση καθαρού νερού, χρησιμοποίηση νέων βασιλισσών, και αντικατάσταση κηρηθρών κάθε 3-4 χρόνια θα κρατήσουν τις αποικίες ισχυρές και θα ελαχιστοποιήσουν τις πιθανές αιτίες για στρες, που μπορεί να κάνουν την αποικία πιο επιρρεπή στην ασθένεια.
Επίσης, μια καλή πρακτική είναι να γίνονται προσπάθειες ώστε να αποφεύγεται η μετακίνηση των κυψελών ή η επιθεώρηση τους κατά τη διάρκεια του χειμώνα, οι επιθεωρήσεις και οι κινήσεις αυτή τη περίοδο μπορεί να αυξήσουν τα επίπεδα του άγχους μέσα στην αποικία. Όταν οι κυψέλες είναι έτοιμες για ξεχειμώνιασμα , πρέπει να διασφαλιστεί ότι δεν θα υπάρχει περίσσεια πλαισίων στην κυψέλη, και ταυτόχρονα να υπάρχει αρκετά καλή ποιότητα μελιού και γύρης για την αποικία.
Αν και , επαναλαμβάνουμε, δεν υπάρχουν αξιόπιστα διαγνωστικά συμπτώματα που σχετίζονται με τη νοσεμίαση, οι μελισσοκόμοι πρέπει να εξοικειωθούν με μερικά από τα γενικά συμπτώματα που μπορεί να προκληθούν από μόλυνση Nosema . Αν αρχίσετε να παρατηρείτε συμπτώματα όπως η δυσεντερία, μειωμένη παραγωγή γόνου, μειωμένη παραγωγή μελιού ή ο πληθυσμός να μειώνεται και δεν υπάρχουν προφανείς λόγοι για τους οποίους αυτό μπορεί να συμβαίνει, θα πρέπει να στείλετε ένα δείγμα των μελισσών σας σε εργαστήριο για τεκμηρίωση .
Η Nosema είναι περισσότερο παρούσα κατά τη διάρκεια των ψυχρών καιρικών συνθηκών του έτους, όταν οι μέλισσες αναγκάζονται να αφοδεύσουν μέσα στην κυψέλη.
Οι μελισσοκόμοι πρέπει να τοποθετήσουν τις κυψέλες τους σε μία ζεστή και ηλιόλουστη θέση κατά τη διάρκεια των περιόδων του φθινόπωρου, του χειμώνα και της άνοιξης . Αυτό θα διευκολύνει την αποικία να αφοδεύει έξω από την κυψέλη -πράγμα που ανακόπτει τη συσσώρευση των Nosema σπορίων στα κόπρανα που αφήνουν μέσα στην κυψέλη.
Οι μελισσοκόμοι θα πρέπει επίσης να λάβουν μέτρα για να εξασφαλίσουν ότι ο εξοπλισμός που ενδεχομένως έχει μολυνθεί με σπόρια Nosema απολυμαίνεται πριν από τη χρήση, καθώς αυτό θα μειώσει την εξάπλωση του παθογόνου παράγοντα μεταξύ των κυψελών.
ΑΠΟΛΥΜΑΝΣΗ ΚΗΡΗΘΡΩΝ ΜΕ ΟΞΙΚΟ ΟΞΥ
Απαιτούνται 500cc οξικού οξέως 80% ανά 4-5 πατώματα
Τα πατώματα τοποθετούνται το ένα πάνω στο άλλο και κλείνονται με μονωτική ταινία οι χαραμάδες
Στο επάνω πάτωμα αφαιρούνται 3 πλαίσια και τοποθετούνται 2 ποτήρια με το οξικό οξύ
Οι ατμοί του οξικού είναι βαρύτεροι από τον αέρα και κατακάθονται επιδρώντας και στα κατώτερα πατώματα
Αφήνονται να δράσουν για 8 ημέρες
Στη συνέχεια τα πλαίσια αερίζονται για 48 ώρες
ΘΕΡΜΙΚΗ ΑΠΟΛΥΜΑΝΣΗ ΚΗΡΗΘΡΩΝ
Τα πατώματα με τα πλαίσια τοποθετούνται σε θερμοθάλαμο στους 49⁰С για 24 ώρες
Αν ξεπεραστεί αυτή η θερμοκρασία τα πλαίσια θα λιώσουν
Επειδή τα κεριά μαλακώνουν πολύ και μπορεί να ξεκολλήσουν από τα σύρματα παραμένουν στο θερμοθάλαμο μέχρι η θερμοκρασία να πέσει κάτω από τους 40 ⁰С
VIDEO
Τα βίντεο αυτά έχουν δημιουργηθεί για να βοηθήσουν στην παροχή πληροφοριών σχετικά με τον κύκλο ζωής , τη βιολογία, την ταυτοποίηση και τις πιθανές επιλογές διαχείρισης της Νοζεμιασης. Θα πρέπει να γνωρίζετε ότι ορισμένα από αυτά τα βίντεο έχουν παραχθεί στο εξωτερικό, καθώς οι συστάσεις θεραπείας που παρουσιάζουν μπορεί να διαφέρουν από εκείνες στην Ελλάδα